Μικτά μοναστήρια στην Ορθοδοξία

Συμβίωση ανδρών και γυναικών στο μοναχισμό

Ο ορθόδοξος μοναχισμός ποτέ δεν ανδροκρατήθηκε. Είναι αλήθεια ότι η έρημος είναι (ή τουλάχιστον ήταν τον 4ο αι. μ.Χ.) τόπος καταλληλότερος για άντρες παρά για γυναίκες. Κι όμως, οι «πολιστές της ερήμου» (εκείνοι δηλ. που μετέτρεψαν την έρημο σε πόλη) δεν ήταν μόνο άντρες: αναρίθμητες μοναχές και ερημήτριες ακολούθησαν τη μεγάλη αγία διδασκάλισσα της ερήμου Συγκλητική, που «έγινε για τις γυναίκες ό,τι ο Μέγας Αντώνιος για τους άντρες» (Ωρολόγιον το Μέγα, λειτουργικό βιβλίο, 5 Ιανουαρίου).

Επίσης, μεγάλα γυναικεία αναστήματα του μοναχισμού καθοδήγησαν άντρες ή έγιναν παραδείγματα για άντρες, ακόμη και αγίους, όπως η αγία Μαρία η Αιγυπτία (παράδειγμα για τον άγιο Ζωσιμά, το βιογράφο της), η αγία Ισιδώρα η διά Χριστόν σαλή (ανακαλύφθηκε από τον άγιο Πιτηρούμ μετά από θεία αποκάλυψη), αλλά και η αγία Ματρώνα η Χιοπολίτιδα, η αγία Γενεβιέβη των Παρισίων, η αγία Ειρήνη η Χρυσοβαλάντου (που έσωζε θανατοποινίτες με κατ’ ευθείαν παρέμβαση στον αυτοκράτορα – εμφανιζόμενη στο όνειρό του, καθώς λέει η βιογραφία της) κ.π.ά., ενώ στα νεότερα χρόνια έχουμε την αγία Φιλοθέη την Αθηναία, την αγία Ελισάβετ της Ρωσίας κ.π.ά.

Ακόμη και το Άγιο Όρος δεν ανδροκρατείται, αφού αποτίνει φόρο τιμής στη μεγάλη Ηγουμένη του, τη Θεοτόκο, που εικονίζεται με τα διακριτικά της ηγουμενίας να εποπτεύει τα αγιορείτικα μοναστήρια.

Υπήρξαν όμως και αγίες που διατέλεσαν ηγουμένες μικτών μονών, δηλαδή μονών με δυο κτηριακά συγκροτήματα (ένα για άντρες και ένα για γυναίκες) στον ίδιο αύλειο χώρο. Τέτοια είναι η αγία Χίλντα του Γουΐτμπυ στην ορθόδοξη αρχαία Αγγλία (614-680 μ.Χ.): «Η αγία Χίλντα ήταν από τις πιο γνωστές ηγουμένες μοναστηριών της εποχής εκείνης. Το μοναστήρι της ήταν μικτό, με άντρες και γυναίκες, που ζούσαν σε ξεχωριστά κτίρια, όπως και στην σημερινή Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ. Αξιοσημείωτο είναι πως μία ηγουμένη κατά την Κέλτικη Εκκλησία είχε δικαιώματα πνευματικής καθοδήγησης αλλά όχι δικαίωμα χορήγησης άφεσης αμαρτιών και άσκησης των υπολοίπων ιερατικών καθηκόντων. Έτσι πολλοί συμβουλεύονταν τις ιερές ηγουμένες για θέματα πνευματικά. […]», Παντελή Χατζηιωάννου, Ο βίος του αγίου Δαβίδ Ουαλίας (ανέκδοτη μελέτη), Εισαγωγή, σημ. xxxv.

Ας δούμε επίσης άλλο ένα τόπο υπέροχης συμβίωσης μοναχών και μοναζουσών, που αναφέρεται στο Αναστασίου Κ. Καραγιάννη, Η οσιοπαρθενομάρτυς Θεοδώρα η Πελοποννησία (η εν Βάστα Αρκαδίας), εκδ. Απόστολος Βαρνάβας, Αθήνα 2005, σελ. 22-23 (υποσ.): το Σαραντάριο όρος (Παλαιστίνη).

«Καλό είναι, προκειμένου να συγκρίνουμε απλά την απάθεια, στην οποία έφθασε η Αγία Θεοδώρα, ζώντας επί χρόνια σε ανδρικό κοινόβιο, με την απάθεια των αναχωρητών και μοναχών, οι οποίοι έζησαν θαυμαστά, άνδρες και γυναίκες μαζί, στο Σαραντάριο όρος, όπου ενήστευσε ο Ιησούς Χριστός επί 40 ημέρες, αν δούμε τι γράφει ο Ευάγριος (6ος μ.Χ. αιώνας) στην Εκκλησιαστική του Ιστορία για το βίο αυτών [σ.σ. πρόκειται για τον Ευάγριο το Σχολαστικό από τη Συρία και όχι για τον ωριγενιστή του 4ου αι. Ευάγριο Ποντικό].
[…] Άλλοι έμεναν με θηρία μαζί και άλλοι είχαν επινοήσει άλλο είδος ασκήσεως, διαμένοντες μέσα στην καυτή έρημο, άνδρες και γυναίκες μαζί, αφού είχαν καλύψει μόνον τα διακριτικά του φύλου τους, ενώ το υπόλοιπο σώμα τους ήταν γυμνό, περιφρονώντας τη ζέστη και το ψύχος.
Η απάθειά τους προς όλα τα μάταια και τερπνά του κόσμου ήταν παραδειγματική. Σε τέτοιο σημείο απαθείας έφθασαν, ώστε με τους άνδρες ένοιωθαν σαν άνδρες και με τις γυναίκες σαν γυναίκες και επιθυμούσαν να μετέχουν σε κάθε περίπτωση και των δύο φύσεων (αρσενικής και θηλυκής) και να μην είναι μιας μόνο φύσεως. Διότι τόσο πολύ, λέγει ο Ευάγριος, τ’ αντίθετα αναμίχθηκαν, ώστε η Θεία Χάρη συγκέντρωνε τα άμικτα και πάλι τα διαιρούσε, συγκατοικούσε δε μέσα τους η ζωή και η νέκρωση, δηλαδή τα ενάντια και προς τη φύση και προς τα πράγματα. Έτσι, εκεί μεν που υπήρχε πάθος, ένοιωθαν νεκρούς τους εαυτούς τους, ωσάν να ήταν μέσα στον τάφο, εκεί δε που υπήρχε αρετή, ένοιωθαν προς το Θεό ικεσία, δύναμη στο σώμα, σφρίγος νεανικό, και ας ήταν προχωρημένης ηλικίας…».

Σήμερα μικτή μονή είναι η μονή Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας, ιδρυθείσα από τον άγιο γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ (1896-1993), μέλος της οποίας είναι και η συγγραφέας και παιδαγωγός αδελφή Μαγδαληνή, βιβλία της οποίας κυκλοφορούν και στα ελληνικά, όπως το Σκέψεις για τα παιδιά στην Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα, έκδ. μονής Έσσεξ (βλ. εδώ).

Άδικα λοιπόν αναζητούν κάποιοι δείγματα «μισογυνισμού» στους μεγάλους διδασκάλους του ορθόδοξου χριστιανικού αγώνα. Πίσω από τα λόγια των μεγάλων αγίων υπάρχει μια άγνωστη σε μας (τους εκτός μοναχικού βίου και φωτισμού) πραγματικότητα – μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αγάπη, συγχώρηση (συν+χώρηση) και αγωνία για την αιώνια και ισότιμη σωτηρία «πάντων και πασών».

Προσθήκη του blog μας: Μικτή μονή είναι και η μονή του αγ. Σιλουανού στο Saint-Mars-de-Locquenay (Γαλλία), για την οποία δείτε εδώ. Επίσης η μονή του αγ. Νικολάου στο Ζαρό Ηρακλείου Κρήτης, που ακολουθεί το παλαιό εορτολόγιο, έχοντας κοινωνία με την καθ’ ημάς Εκκλησία (του ν.η.)· είναι ένα μοναστήρι με σοβαρούς πνευματικούς μοναχούς και μοναχές, που ιδρύθηκε από ζευγάρια (αντρόγυνα) με μεγάλη πνευματικότητα, που ήθελαν να μονάσουν. Οι ιερείς τους είναι χειροτονημένοι στο πατρ. Ιεροσολύμων, που ακολουθεί το παλαιό εορτολόγιο.
Αλλά πρέπει να συνυπολογίσουμε σ’ αυτό το άρθρο (αν και δεν ανήκει ακριβώς στο ίδιο θέμα) και τις αγίες που μόνασαν σε αντρικά μοναστήρια, μεταμφιεσμένες σε άντρες. Οι πιο γνωστές ίσως είναι οι αγίες: Θεοδώρα η εν Αλεξανδρεία, Θεοδώρα του Βάστα Πελοποννήσου (με τον περίφημο ναό-θαύμα [φωτο], στην οροφή του οποίου στέκουν 17 δέντρα) και η αγία Μαρία, η μετονομασθείσα σε Μαρίνο. Υπάρχει και η εξαιρετική ειδική μελέτη της Ευγενίας Ζούκοβα Μονάστριες που ασκήτεψαν σε ανδρικά μοναστήρια, όπου αναφέρονται όλες οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις, ανατολής και δύσεως.

Πηγή ‘Νεκρός για το Κόσμο’