Η Προσευχή του Αγίου Όρους

Κανείς μας δεν αγνοεί ότι η προσευχή είναι όντως μία πρωταρχική ανάγκη κάθε ψυχής, είναι δένδρον ζωής, το οποίον τρέφει τον άνθρωπον και τον αφθαρτοποιεί, διότι τον καθιστά κοινωνόν του αϊδίου και αφθάρτου Θεού. Όπως δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς ψυχήν, έτσι και δεν νοείται τις ζωντανός εν Χριστώ άνευ προσευχής.

Η νοερά προσευχή είναι αδιάλειπτος ενέργεια των αγγελικών ταγμάτων, ο άρτος, η ζωή και η γλώσσα των άϋλων αυτών όντων, είναι έκφρασις της αγάπης των προς τον Θεόν. Ούτω και οι μοναχοί, εν σαρκί μιμούμενοι και αγωνιζόμενοι, βιούν την αγγελικήν πολιτείαν, ζωπυρούν τον θεϊκόν αυτών έρωτα διά της αδιαλείπτου νοεράς προσευχής.

Διά τούτο, πάλιν και πολλάκις, και μέσα εις την ιστορίαν, βλέπομεν μοναχούς που λησμονούν ακόμη και επί ώρας και ημέρας να φάγουν, ξεχνούν και τον εαυτόν τους, αφοσιωμένοι εις την νοεράν ενατένισιν του Κυρίου. Πόσες φορές κτυπούσαν την θύραν αγίων ή ελάλει ο πετεινός και εκείνοι δεν αντελαμβάνοντο τίποτε, διότι ο νους των ευρίσκετο εις μετάρσιον κοινωνίαν μετά του Θεού. Η προσευχή είναι δι’ αυτούς η πνευματικωτέρα άθλησις, που γίνεται αναφορά εις τον Πατέρα και κτίστην του κόσμου, είναι θαλπωρή της καρδίας των, ανέβασμα εις τα ουράνια• είναι αγκάλιασμα και τρυφερός ασπασμός του μοναχού προς τον Νυμφίον και Σωτήρα των ψυχών μας.

Η Εκκλησία μας ζη με την προσευχήν• ζη με τας προσευχάς των τέκνων της. Βεβαίως, υπάρχουν πολλά είδη προσευχής. Αν όμως θελήσωμεν να ίδωμεν ποία είναι η κατ’ εξοχήν προσευχή της Εκκλησίας, που αειρύτως συντηρεί την πνευματικότητα της «εν παντί καιρώ και πάση ώρα», τότε θα πρέπη να ανατρέξωμεν εις τα φωτόμορφα τέκνα της, τα αποτελούντα την μοναχικήν πολιτείαν. Διότι, όπως λέγει ένας Πατήρ της Εκκλησίας, ο άγιος Ισαάκ, αύτη αποτελεί το «καύχημα της Χριστού εκκλησίας»(1) και εκφράζει το σαρκωμένον και βιωμένον Ευαγγέλιον. Είναι ο μοναχισμός το ιερώτατον θησαυροφυλάκιόν της, εις το οποίον διατηρούνται αλώβητα τα δόγματά της, αληθής η ευσέβεια, ακέραιον το μαρτυρικόν φρόνημα, ανόθευτος η πνευματική παράδοσις, δραστική και σωτήριος η αποστολή της, συνεχές το ηδύμολπον τραγούδι της, με το οποίον προκαλεί και εξυπνά τον ηγαπημένον Χριστόν της και θηρεύει την ολόφωτον περιστεράν, το Πνεύμα το Άγιον, το οποίον εκ του Πατρός εκπορεύεται(2).

Διά να γνωρίσωμεν δε πώς διατηρεί η Εκκλησία μέσα εις τον μοναχισμόν την προσευχήν της, την θεοπρεπή ταύτην φωνήν της, δεν χρειάζεται να τρέξωμεν μακριά εις Ανατολήν και Δύσιν. Εδώ, εις την γειτονιά μας, έχομεν το Άγιον Όρος, την πνευματέμφορον ιεροθήκην των παραδόσεων μας, την θεόρριπτον σανίδα, διά της οποίας διαρκώς σώζονται από τον κλύδωνα της αμαρτίας πολλοί και γεμίζουν την βασιλείαν του Θεού.

Την προσευχήν του Αγίου Όρους ποιος δεν την γνωρίζει; Αποτελείται από μίαν φράσιν μικράν, από μετρημένας τας λέξεις.

Με την βοεράν κραυγήν «Κύριε», δοξολογούμεν τον Θεόν, την ένδοξον μεγαλειότητά του, τον βασιλέα του Ισραήλ, τον δημιουργόν της ορατής και αοράτου κτίσεως, ον φρίττουσι τα σεραφίμ και τα χερουβίμ.

Με την γλυκυτάτην επίκλησιν και πρόσκλησιν «Ιησού», μαρτυρούμεν ότι είναι παρών ο Χριστός, ο σωτήρ ημών, και ευγνωμόνως τον ευχαριστούμεν, διότι μας ητοίμασε ζωήν αιώνιον. Με την τρίτην λέξιν «Χριστέ», θεολογούμεν, ομολογούντες ότι ο Χριστός είναι αυτός ο Υιός του Θεού και Θεός. Δεν μας έσωσε κάποιος άνθρωπος ούτε ένας άγγελος αλλά ο Ιησούς Χριστός, ο αληθινός Θεός.

Εν συνεχεία, δια της ενδομύχου αιτήσεως «ελέησόν με», προσκυνούμεν και παρακαλούμεν να γίνη ίλεως ο Θεός, εκπληρών τα σωτήρια αιτήματά μας, τους πόθους και τας ανάγκας των καρδιών μας. Και εκείνο το «με», τι εύρος έχει! Δεν είναι μόνον ο εαυτός μου• είναι άπαντες οι πολιτογραφηθέντες εις το κράτος του Χριστού, εις την αγίαν Εκκλησίαν, είναι όλοι αυτοί που αποτελούν μέλος του ιδικού μου σώματος.

Και, τέλος, δια να είναι πληρέστατη η προσευχή μας, κατακλείομεν με την λέξιν «τον αμαρτωλόν», εξομολογούμενοι -πάντες γαρ αμαρτωλοί εσμεν- καθώς εξωμολογούντο και όλοι οι άγιοι και εγίνοντο δια ταύτης της φωνής υιοί φωτός και ημέρας.

Εξ αυτών αντιλαμβανόμεθα ότι η ευχή εμπεριέχει δοξολογίαν, ευχαριστίαν, θεολογίαν, παράκλησιν και εξομολόγησιν.

Τι να είπωμεν, λοιπόν, αγαπητοί μου, τώρα διά την νοεράν προσευχήν, αφού εις την εποχήν μας, δόξα σοι ο Θεός, παντού γίνεται λόγος περί αυτής και απειράριθμα βιβλία εκδίδονται αναφερόμενα εις την «ευχήν»; Και τα παιδάκια πλέον την γνωρίζουν και την λέγουν• μικροί και μεγάλοι σώζονται με αυτήν.

Είναι καλόν τούτο, ακόμη και διά το γεγονός ότι εις την Ανατολήν τα ψευδώνυμα θρησκεύματα και αι απατηλαί «ιεραποστολαί» των επιδεικνύουν την ιδικήν των δήθεν προσευχήν, που είναι όμως ψυχική, ψευδής και δαιμονική. Είμεθα χρεώσται να ανακαλύπτωμεν τον ιδικόν μας αληθή θησαυρόν, την νοεράν προσευχήν, την μνήμην του θείου ονόματος.

Μέσα εις τους αιώνας η Εκκλησία δια της ευχής αφ’ ενός μεν ομιλεί εις τον Θεόν, αφ’ ετέρου δε με αυτήν ενθουσιάζει τα τέκνα της και τα θεοποιεί. Η νοερά προσευχή είναι κάτι που γεμίζει ολόκληρη την κτίσιν και φθάνει και μέχρις ημών των ανθρώπων.

Επιτρέψατέ μου, πριν προχωρήσω, να Σας αναφέρω δια κάποιον μοναχόν, τον οποίον εγνώρισα και -όπως όλοι μας περνούμε τέτοιες δυσκολίες- διήρχετο εις το μοναστήρι του μίαν κρισιμωτάτην εποχήν δύσκολες ημέρες! Το μυαλό του το πυρπολούσε ο πονηρός εχθρός και δυνάμεις αντίθετες ήθελαν να τον «πετάξουν» και από πρίγκιπα της Εκκλησίας να τον μεταποιήσουν εις αναζητητήν δήθεν της αληθείας. Η ψυχή του βογγούσε σαν τα αφρισμένα κύματα και ζητούσε την λύτρωσιν από της δυσχερείας. Ενεθυμείτο πότε-πότε την ευχήν αυτήν, αλλά έβγαινε τόσον αδύναμη, διότι δεν επίστευεν εις αυτήν. Το περιβάλλον του το άμεσον δεν τον βοηθούσε καθόλου• ήτο άρνητικόν. Ταλαίπωρος που γίνεται ο άνθρωπος, όταν προβληματίζεται. Ποιος όμως δεν
διέρχεται από τοιαύτες φρικτές ημέρες, σκοτεινές νύκτες, τραγικές δοκιμασίες;

Λοιπόν, ο μοναχός μας δεν ήξευρε τι να κάνη. Ο περίπατος δεν του έδιδε τίποτε. Η νύκτα τον έπνιγε. Και κάποια νύκτα μέσα εις το πνίξιμο που ένοιωθε, ανοίγει το παράθυρο του κελλιού του να αναπνεύση. Ήταν σκοτάδι – κάπου τρεις της νυκτός. Και όπως ήταν κουρασμένος, επήγε να το κλείση, μήπως μπορέση λίγο να ξεκουρασθή. Όμως σαν να έγινε τριγύρω του -έξω όλο το σκοτάδι- σαν να έγινε φως! Σκύβει να δη, πόθεν έβγαινε αυτό το φως! Αλλά, από πουθενά δεν προήρχετο. Το σκότος το ανυπόστατον έγινε φως και η καρδιά του ιδίου ακόμη ήταν φωτεινή• το κελλί του, όταν ήλθε προς αυτό, είδε ότι και τούτο έγινε φως! Κοιτούσε μήπως το φως αυτό ήτο από την λάμπα. Όμως δεν μπορούσε η λάμπα του πετρελαίου να γίνη και να κάνη το παν φως!

Η καρδιά του πριν δεν ήταν ακόμη φωτεινή, όμως είχε κάποιαν ελπίδα• χωρίς να καταλαβαίνη και ο ίδιος, μέσα εις το ξάφνιασμά του και μέσα εις την ελπίδα που ανέβλεπε, βγαίνει εις την μαύρη αυλή του μοναστηριού, που πολλές φορές του είχε φανή σαν κόλασι• βγαίνει μέσα εις την σιωπή, μέσα εις την νυχτιά. Μα παράξενο! Όλα ήσαν φανερά! Τίποτε δεν ήταν κρυμμένο μέσα εις την σκοτεινιά. Όλα μέσα εις το φως, και τα ξύλινα δοκάρια και τα παράθυρα, ο ναός, το χώμα που πατούσε, ο ουρανός, η βρύσι που έτρεχε συνεχώς, τα τριζόνια εκεί, οι πυγολαμπίδες, τα νυχτοπούλια, όλα παρουσιάσθηκαν εκεί, όλα! Και κατέβαιναν και τα άστρα, και χαμήλωνε ο ουρανός, μάλλον του εφαίνετο ότι όλα είχαν γίνει -γη και ουρανός- ένας ουρανός! Και όλα μαζί έψαλλαν την ευχή, όλα έλεγαν την ευχή. Και η καρδιά του παραδόξως άνοιξε και αυτή και άρχισε να χορεύη, άρχισε και εκείνη να κτυπά και να συμμετέχη άθελά της εις την ιδίαν την ευχήν και τα πόδια του δεν ήξευρε τι να τα κάνη.

Ούτε κατάλαβε πότε άνοιξε την πόρτα και μπήκε μέσα εις τον ναό, πότε «ντύθηκε», πότε ήλθε κάποιος άλλος μοναχός γεροντάκος, πότε άρχισε την λειτουργία του, πότε ήλθαν και οι άλλοι μοναχοί. Τι έγινε δεν ήξευρε. Είχε χάσει τον συνειρμόν του, ήξευρε μόνον ότι ευρίσκεται μπροστά εις το θυσιαστήριον, ενώπιον του αοράτως παρισταμένου Θεού και λειτουργούσε. Και κτυπώντας τα πλήκτρα -ας πούμε εμείς έτσι- της καρδίας και του θυσιαστηρίου, η φωνή αντηχούσε επάνω εις το υπερουράνιον θυσιαστήριον. Η λειτουργία προχώρησε, ο ναός εφωτίζετο από τα κανδήλια μυστικώτατα. Τελείωσε το Ευαγγέλιο. Το φως δεν υπήρχε τριγύρω του, μα το φως είχε φωλιάσει εις την καρδίαν του. Όλα τελείωσαν• όμως δεν τελείωνε πια το τραγούδι που είχε αρχίσει η καρδιά του. Ναι, είδε -μέσα εις την έκστασίν του- ότι γη και ουρανός ψάλλουν την ευχήν και κατάλαβε ότι ο μοναχός ζη και φαίνει, όταν σκιρτά από την ευχήν. Αρκεί μόνον να παύση να υπάρχη δια τον εαυτόν του.

Ορθώς λέγει ο ψαλμωδός ότι το όνομα του Θεού μας δίδει ζωήν(3). Και τι ωραία που λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης, ότι η προσευχή είναι ως πυρ ευφροσύνης, ως φως ευωδιάζον, αποστόλων κήρυγμα, ευαγγέλιον Θεού, πληροφορία καρδίας, Θεού επίγνωσις, το του Ιησού αγαλλίαμα, ευφροσύνη ψυχής, έλεος Θεού, ακτίς νοητού ηλίου, χάρις Θεού. «Προσευχή εστιν ο Θεός, ο ενεργών τα πάντα εν πάσι»(4).

Ναι, μέσα εις τους αιώνας η Εκκλησία δια της ευχής, αφ’ ενός μεν ομιλεί εις τον Θεόν, αφ’ ετέρου δε με αυτήν ενθουσιάζει τα τέκνα της και τα θεοποιεί. Ο απόηχός της γεμίζει ολόκληρον την κτίσιν και η ενέργειά της συνεργεί εις την ανακαίνισιν του κόσμου.

Και τώρα, λοιπόν, τι να είπωμεν διά το θαυμαστόν τούτο δώρημα της θείας χάριτος, το οποίον έδωσε και εις ημάς; Δια την προσευχήν ταύτην, που τόσον πολύ τιμάται εις το Άγιον Όρος;

Δι’ αυτό, ας ερμηνεύσωμεν την έννοιαν της ευχής, να ρίψωμεν και μια ματιά εις την ιστορίαν της, να ίδωμεν και μερικάς πνευματικάς προϋποθέσεις αυτής και ωρισμένας κοινωνικάς υποχρεώσεις μας, αναγκαίας δια την προσευχήν.

——————————————————————————–

Σημειώσεις

1. Ασκητικά, Λόγος 10, σελ. 43.

2. Ιω. 15,26.

3. Πρβλ. Ψαλμ. 142, 11.

4. Κεφάλαια πάνυ ωφέλιμα 113, PG 150, 1277D-1280A.

Πηγή ‘myriobiblos’

Ασχημα νέα

Θα ήθελα απλά να μοιραστώ μαζί σας αυτό
που όλα τα κλεφτρόνια της Ελλάδας, οι κλειδαράδες και η αστυνομία ξέρουν
αλλά κανείς δε μπήκε στο κόπο να μας πει. Πρόσφατα έκλεισε μια Ελληνική
εταιρία κατασκευής κλειδαριών ασφαλείας από την οποία, με κάποιο τρόπο
διέρευσαν σε κλεφτρόνια, κλειδιά πασπαρτού που ανοίγουν τις πόρτες
‘ασφαλείας’ που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε στα σπίτια μας προκειμένου
να κοιμόμαστε ήσυχοι.
Το σχέδιο λειτουργεί ως εξής: μπαίνουν ανοίγοντας με το αντικλείδι Και χωρίς
να αναστατώσουν το σπίτι πέρνουν επιλεκτικά ό,τι τους λείπει. Μετά Φεύγουν
αφού κλειδώσουν πίσω τους την πόρτα. Αυτό συμβαίνει αρκετές Φορές μέχρι
τελικά ο νοικοκύρης να αντιληφθεί την (επαναλαμβανόμενη) κλοπή.
Οι κλειδαριές της εταιρίας αυτής, με δεδομένο ότι φτιάχνονταν στην Ελλάδα
και ήταν φθηνές, είναι αρκετά διαδεδομένες και χρησιμοποιήθηκαν από αρκετούς
εργολάβους και αλουμινάδες. Η φίρμα της εταιρίας λέγεται «ATRA». Αν δείτε
αυτό το όνομα στο κλειδί, την κλειδαριά ή την πόρτα σας, αλλάξτε κλειδαριά
άμεσα! Γνωστοποιήστε το συγκεκριμένο μήνυμα σε όλους όσους

νομίζετε ότι μπορεί να τη πατήσουν. Ακόμα και αν αυτό το μήνυμα δεν αφορά
εσάς προσωπικά, θυμηθείτε ότι μπορεί να εiναι χρήσιμο σε άλλους.

Οι μεγάλοι ιεράρχες και οι παρασκηνιακές διαμάχες

Η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος έχει 175 χρόνια ζωής. Τον θρόνο του προκαθημένου της, είτε με τον τίτλο του Επισκόπου είτε αργότερα του Αρχιεπισκόπου, έχουν καταλάβει συνολικά 19 αρχιερείς.

Μεταξύ των αρχιερέων αυτών συγκαταλέγονται κορυφαίες μορφές της Ορθοδοξίας, όπως:

Ο Μελέτιος Μεταξάκης (1918 – 1920), που αργότερα αναδείχθηκε Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και στη συνέχεια Πατριάρχης στην ακμάζουσα τότε Αλεξάνδρεια.
Ο Χρυσόστομος Α’ Παπαδόπουλος (1923 – 1938), που το 1926 ανακηρύχθηκε μέλος της νεοσύστατης τότε Ακαδημίας Αθηνών. Ηταν αυτός που παραμέρισε το Ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο και καθιέρωσε το Γρηγοριανό (νέο).
Ο Χρύσανθος Φιλιππίδης (1938 – 1941), ακαδημαϊκός κι αυτός, που αρνήθηκε να ορκίσει την κυβέρνηση του κουίσλιγκ Τσολάκογλου και για τον λόγο αυτό οι δυνάμεις κατοχής τον απομάκρυναν από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Ο Δαμασκηνός Παπανδρέου (1941 – 1949), που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αντιναζιστική Αντίσταση. Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση ανέλαβε καθήκοντα αντιβασιλιά και πρωθυπουργού.
Η Ελλαδική Εκκλησία δεν καταλαμβάνει ολόκληρο το έδαφος του ελληνικού κράτους. Η Κρήτη και η Δωδεκάνησος ανήκουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η πρώτη είναι ημιαυτόνομος, με την έννοια ότι διοικείται από δική της Επαρχιακή Σύνοδο Αρχιερέων, ενώ οι επισκοπές της Δωδεκανήσου υπάγονται κατευθείαν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς κανενός είδους αυτονομία.

ΜελέτιοςΗ ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν αρχίζει φυσικά το 1833 με την ανακήρυξη της αυτοκεφαλίας. Η ίδρυσή της οφείλεται στον Απόστολο Παύλο, που κατά τη δεύτερη περιοδεία του (49 – 52 μ.Χ.) συγκρότησε την πρώτη χριστιανική Εκκλησία επί ευρωπαϊκού εδάφους, στους Φιλίππους, κοντά στην Καβάλα. Τον συνόδευαν ο Τιμόθεος, ο Σίλας και ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Ο Απ. Παύλος
Από τους Φιλίππους ο Παύλος ταξίδεψε στην Αμφίπολη, την Απολλωνία, τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, την Αθήνα, την Κόρινθο. Ο Απόστολος πέρασε από την Ελλάδα και κατά την τρίτη του περιοδεία (52 – 56 μ.Χ.), οπότε κατά την παραμονή του στην ακμάζουσα οικονομικά και πολιτιστικά Κόρινθο δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα.

Προς τους Θεσσαλονικείς ο Παύλος απηύθυνε τις δύο πρώτες του επιστολές, που είναι τα παλαιότερα κείμενα του Κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Θυελλώδης είναι η εκκλησιαστική ιστορία τον καιρό της ρωμαιοκρατίας, της βυζαντινής κυριαρχίας, της οθωμανικής κατάκτησης.

Με την επανάσταση του 1821 η Α’ και η Γ’ Εθνική Συνέλευση όρισαν τρόπους προσωρινής λειτουργίας της εκκλησιαστικής διοίκησης του αρτισύστατου νεοελληνικού κράτους.

Τα χρόνια του Οθωνα ο εκ των Αντιβασιλέων Μάουρερ συγκρότησε κληρικολαϊκή νομοπαρασκευαστική επιτροπή υπό την προεδρία του Σπυρίδωνα Τρικούπη. Σκοπός ήταν η εκπόνηση οριστικού σχεδίου διοίκησης.

Βάσει της γνωμοδότησης που συντάχθηκε από την Επιτροπή, ο Μάουρερ και ο διαφωτιστής ιερωμένος Θεόκλητος Φαρμακίδης συνέταξαν τον πρώτο Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, που όμως δεν επικυρώθηκε. Συγχρόνως διατύπωσαν κείμενο Βασιλικού Διατάγματος για την ανακήρυξη του αυτοκεφάλου.

Το Διάταγμα Οθωνα
Στις 25 Ιουλίου 1833 ο Οθων επικύρωσε το Βασιλικό Διάταγμα, που είχε τίτλο «Διακήρυξις περί της Ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της Ελλάδος».

Η μονομερής αυτή ενέργεια ενόχλησε σφοδρά το Πατριαρχείο, σχεδόν το εξόργισε. Η Κωνσταντινούπολη μόλις το 1850 εξέδωσε Συνοδικό Τόμο (απόφαση) με τον οποίο αναγνώρισε τη διοικητική αυτονόμηση των μητροπόλεων που βρίσκονταν μέσα στα όρια του ελληνικού κράτους.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 στην Ελλάδα διαμορφώθηκαν δύο εκκλησιαστικές διοικήσεις:

Η μία ήταν αυτή της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος.

Η άλλη ήταν εκείνη των επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου, των περιοχών που απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό. Οι συγκεκριμένες μητροπόλεις διοικούνταν από Σύνοδο Αρχιερέων με προεξάρχοντα τον παναγιώτατο Θεσσαλονίκης Γεννάδιο Αλεξιάδη.

Η διευθέτηση έγινε το 1928 με την έκδοση νόμου από την ελληνική πολιτεία, καθώς και δύο πράξεων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι μητροπόλεις των λεγομένων Νέων Χωρών παραχωρήθηκαν «επιτροπικώς» και «άχρι καιρού» στην Εκκλησία της Ελλάδος. Πνευματικά, όμως, παρέμειναν στη δικαιοδοσία της Κωνσταντινούπολης.

Οι μητροπολίτες των Νέων Χωρών θα μνημόνευαν τον Πατριάρχη ως προκαθήμενο της Εκκλησίας, ενώ θα εκλέγονταν από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας της Ελλάδος. Ο Πατριάρχης θα είχε λόγο στην εκλογή τους, διατηρώντας το δικαίωμα να διαγράφει υποψηφίους από τον κατάλογο των εκλογίμων.

Το καθεστώς αυτό προκάλεσε επανειλημμένα προστριβές μεταξύ των δύο Εκκλησιών. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο διαμαρτυρήθηκε συχνά για αθέτηση των υποχρεώσεών της. Τέτοιες προστριβές δεν έλειψαν και επί των ημερών του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου.

ΝΕΟΦΥΤΟΣ
Ο αγωνιστής του 1821

Πρώτος Επίσκοπος Αθηνών στην αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος ανακηρύχθηκε ο ηλικίας 71 ετών Νεόφυτος, που καταγόταν από τη σημαντική αθηναϊκή οικογένεια του γένους Μεταξά. Είχε λαμπρές σπουδές και χειροτονήθηκε διάκονος το 1792. Για ένα διάστημα παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη κοντά στον θείο του Μητροπολίτη Καισαρείας Γρηγόριο.

Το 1803 χειροτονήθηκε στη Λιβαδειά Μητροπολίτης Ταλαντίου. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 ηγήθηκε στην εξέγερση της Αταλάντης. Στη μάχη της Αλαμάνας προσπάθησε να βοηθήσει τον αποκλεισμένο στην Αλαμάνα Αθανάσιο Διάκο.

Επίσκοπος Αθηνών ενθρονίστηκε το 1833. Από το 1836 ανακηρύχθηκε ισόβιος Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου. Εργάστηκε με ζήλο για την ανάπτυξη των θεσμών της νεοσύστατης Αυτοκέφαλης Ελλαδικής Εκκλησίας. Δεν δίστασε να έρθει σε σύγκρουση με τον Οθωνα για τα ζητήματα της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας.

Πέθανε στα 99 χρόνια του και κηδεύτηκε καθισμένος σε θρόνο.

ΜΕΛΕΤΙΟΣ
Από την Αθήνα στο Πατριαρχείο

Ο Μελέτιος ήταν ο όγδοος προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας. Γεννήθηκε το 1871 στο χωριό Παρσάς του Λασιθίου Κρήτης.

Το κοσμικό του όνομα ήταν Εμμανουήλ Μεταξάκης. Αποφοίτησε με τον βαθμό Αριστα από τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα.

Το 1903 ορίστηκε Αρχιγραμματέας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και το 1910 εξελέγη Μητροπολίτης Κιτίου Κύπρου. Ηταν αυτός που συνέταξε τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κύπρου. Το 1918 διαδέχτηκε στην πρωτοκαθεδρία της Μητρόπολης Αθηνών τον Θεόκλητο Α Μηνόπουλο, ο οποίος τα χρόνια του εθνικού διχασμού είχε πρωτοστατήσει στο ανάθεμα του Βενιζέλου.

Στον θρόνο των Αθηνών παρέμεινε δύο χρόνια. Στις 25 Νοεμβρίου 1921 εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης, αξίωμα στο οποίο παρέμεινε 17 μήνες. Με ενέργειές του υπήγαγε στη δικαιοδοσία της Κωνσταντινούπολης τις Ελληνορθόδοξες Εκκλησίες Ευρώπης, Αμερικής και Αυστραλίας. Μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης και την επικράτηση του Μουσταφά Κεμάλ βρέθηκε σε δεινή θέση και κατέφυγε στο Αγιον Ορος, απ όπου τον Σεπτέμβριο του 1923 ανακοίνωσε την παραίτησή του. Στις 20 Μαϊου 1926 εξελέγη Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Ηταν αυτός που άρχισε την οργάνωση σύγχρονης ορθόδοξης ιεραποστολής στην αφρικανική ήπειρο.

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Α’
Ο ακαδημαϊκός ιεράρχης

Στις 23 Φεβρουαρίου 1923 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ο Χρυσόστομος Α Παπαδόπουλος. Ηταν ο πρώτος από τους προκαθήμενους της Ελλαδικής Εκκλησίας που προερχόταν από τις χαμένες πατρίδες. Γεννήθηκε στη Μάδυτο της Ανατολικής Θράκης το 1868. Αρχιεπίσκοπος εκλέχτηκε σε ηλικία 55 ετών και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του στις 22 Οκτωβρίου 1938. Σπούδασε την επιστήμη της Θεολογίας στην Ιωακείμειο Ιερατική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, στη Σχολή του Τιμίου Σταυρού των Ιεροσολύμων, στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, στις Θεολογικές ακαδημίες του Κιέβου και της Πετρούπολης, όπου αναγορεύθηκε σε διδάκτορας. Διετέλεσε καθηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1926 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Εισήγαγε το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο. Πριν εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος, είχε ταχθεί υπέρ της πλήρους αλλαγής συμπεριλαμβανομένης με της αλλαγής για τον υπολογισμό στον εορτασμό του Πάσχα. Μετά τη χειροτονία του υιοθέτησε ρεαλιστικότερες απόψεις. Προχώρησε στην αλλαγή του ημερολογίου «κατά τοιούτον τρόπον, ώστε αι αλλαγαί του εκκλησιαστικού ημερολογίου να συνταυτισθώσι προς τας του πολιτικού, χωρίς να μεταβληθεί το της Ορθοδόξου Εκκλησίας Πασχάλιον και εορτολόγιον».

ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ
Είπε το «όχι» στους ναζί

Ο δέκατος προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος ήταν ο Χρύσανθος, κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης.

Γεννήθηκε το 1881 στη Γρατινή του Νομού Ροδόπης. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και το 1903 χειροτονήθηκε διάκονος. Ανήσυχος καθώς ήταν, έφτασε μέχρι την Τραπεζούντα του Πόντου, ως ιεροκήρυκας. Με τη βοήθεια των εκεί προχούντων παρακολούθησε πανεπιστημιακές σπουδές στη Λειψία της Γερμανίας και τη Λοζάνη της Ελβετίας.

Στην Κωνσταντινούπολη μυήθηκε στα προβλήματα της Εκκλησίας και του έθνους. Εκπροσώπησε τον αλύτρωτο ελληνισμό στις διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν το 1919, δηλαδή μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου, στο Παρίσι. Ηταν ήδη Μητροπολίτης Τραπεζούντος. Το 1938 εκλέχτηκε κατά περιπετειώδη τρόπο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών από Αριστίνδην Σύνοδο. Το 1940 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας.

Ο Χρύσανθος έγραψε ιστορία, όταν τον Απρίλιο του 1941 αρνήθηκε να ορκίσει την κυβέρνηση του κουίσλιγκ Τσολάκογλου, ενώ ακόμα η Ελλάδα πολεμούσε τους ναζί στην Κρήτη. Η απάντηση που έδωσε στον Γερμανό απεσταλμένο, στρατηγό Στούμε, έμοιαζε -τηρουμένων των αναλογιών- με το «μολών λαβέ» του Λεωνίδα:

«Δεν μπορώ να ορκίσω κυβέρνησιν υποδειχθείσα υπό του εχθρού. Εν γνώσει των συνεπειών, που με αναμένουν δεν δέχομαι την προτεινόμενην πρότασιν. Εμμένω εις τας αρχάς μου».

Η «κυβέρνηση» Τσολάκογλου ορκίστηκε τελικά από έναν διάκονο, στον Αγιο Γεώργιο Καρύτση.

ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
Ο πολιτικός Αρχιεπίσκοπος

Ο περισσότερο διπλωματικός και πολιτικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών υπήρξε ο Δαμασκηνός, κατά κόσμον Δημήτριος Παπανδρέου. Διετέλεσε αντιβασιλιάς και πρωθυπουργός τα ταραγμένα μεταπελευθερωτικά χρόνια.

Γεννήθηκε το 1891 στο χωριό Δοβριτσά της ορεινής Ναυπακτίας. Η οικογένειά του ήταν φτωχή και με πολύ κόπο κατάφερε να τον μορφώσει. Κατάφερε και πήρε πτυχία από τη Θεολογική και Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σε ηλικία 31 ετών εξελέγη Μητροπολίτης Κορινθίας. Το 1938 διεκδίκησε τη θέση του προκαθημένου της Ελλαδικής Εκκλησίας έχοντας ως αντίπαλο τον Χρύσανθο Φιλιππίδη. Το μεταξικό καθεστώς δεν επέτρεψε την εκλογή του θεωρώντας ότι είναι οπαδός του βενιζελισμού.

Ο θρόνος των Αθηνών αποδόθηκε στον Δαμασκηνό στις 5 Ιουλίου 1941. Οι κατοχικές αρχές μπορεί να ανέμεναν τη συνεργασία του, όμως η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική. Η δράση που ανέπτυξε την περίοδο της Κατοχής χαρακτηρίστηκε από τολμηρές πρωτοβουλίες και αγωνιώδες ποιμαντικό ενδιαφέρον για τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό.

Κατόρθωσε να εξασφαλίσει έστω και ελάχιστα τις ανάγκες του επισιτισμού στον λιμό του 1941-42. Ανέπτυξε δραστηριότητα για τη διάσωση των Ιουδαίων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών. Συνέτεινε ώστε να αποτραπεί η συμμετοχή επιστράτων από τη χώρα μας στο ρωσικό μέτωπο. Κατέστη προνομιακός συνομιλητής του Τσόρτσιλ, που επισκέφθηκε την Ελλάδα τα Χριστούγεννα του 1944.

Αν και αντιβασιλιάς, διαφώνησε επανειλημμένα με τον Γεώργιο Β και απογοητευμένος αποσύρθηκε στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα στις 28 Σεπτεμβρίου 1946.

ΙΑΚΩΒΟΣ
Εμεινε στον θρόνο μόλις 12 ημέρες

Ο Ιάκωβος (κατά κόσμον Γεώργιος) Βαβανάτσος είχε τη συντομότερη αρχιεπισκοπική θητεία. Εξελέγη στις 13 Ιανουαρίου 1962 και παραιτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου του ίδιου χρόνου. Με άλλα λόγια, χρημάτισε Αρχιεπίσκοπος μόλις δώδεκα μέρες.

Προοδευτικός και ρηξικέλευθος ιεράρχης βρέθηκε αντιμέτωπος με τις δύο μεγάλες δικτατορίες της 4ης Αυγούστου και της 21ης Απριλίου και διώχθηκε από τα στελέχη τους. Την περίοδο της Κατοχής ανέπτυξε πολυποίκιλη δράση, εθνική και ανθρωπιστική, ενώ και κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο κατάφερε να άρει την ποιμαντική του προσπάθεια πάνω από τις διαχωριστικές πολιτικές γραμμές.

Η υπόθεση της εκλογής και της πτώσης του από τη θέση του προκαθημένου της Εκκλησίας της Ελλάδος υπήρξε μείγμα παρασκηνιακής δράσης πολιτικών, εκκλησιαστικών και παρεκκλησιαστικών παραγόντων. Παρά την αμφισβήτηση που δέχθηκε στο σύντομο διάστημα της παραμονής του στον αρχιεπισκοπικό θώκο και την έντονη κριτική και πολεμική που του ασκήθηκε πριν και μετά την παραίτησή του, παρέμεινε σημείο αναφοράς των εκκλησιαστικών εξελίξεων έως και τη Μεταπολίτευση.

Οι πραγματικοί λόγοι της απομάκρυνσής του από τον θρόνο των Αθηνών δεν ήταν ηθικής τάξεως προβλήματα, που επικαλέσθηκαν οι διώκτες του, αλλά -όπως λέγεται- η συμπάθεια που έδειξε προς το αριστερό κίνημα.

Προκαθήμενοι της Ελλαδικής Εκκλησίας

1. Νεόφυτος Μεταξάς (1833-1861)

2. Μισαήλ Αποστολίδης (1861-1862)

3. Θεόφιλος Βλαχοπαπαδόπουλος (1862-1871)

4. Προκόπιος Γεωργιάδης (1874-1889)

5. Γερμανός Καλλιγάς (1889-1896)

6. Προκόπιος Οικονομίδης (1896-1901)

7. Θεόκλητος Μηνόπουλος (1902-1917) – (1920-1922)

8. Μελέτιος Μεταξάκης (1918-1920)

9. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος (1923-1938)

10. Χρύσανθος Φιλιππίδης (1938-1941)

11. Δαμασκηνός Παπανδρέου (1941-1949)

12. Σπυρίδων Βλάχος (1949-1956)

13. Δωροθέος Κοτταράς (1956-1957)

14. Θεόκλητος Παναγιωτόπουλος (1957-1962)

15. Ιάκωβος Βαβανάτσος (13-25 Ιανουαρίου 1962)

16. Χρυσόστομος Χατζησταύρου (1962-1967)

17. Ιερώνυμος Κοτσώνης (1967-1973)

18. Σεραφείμ Τίκας (1974-1998)

19. Χριστόδουλος Παρασκευαϊδης (1998-2008)

ΧΑΛΚΙΝΟ ΣΤΗΝ ΠΙΖΑ Η ΚΟΥΤΣΟΘΑΝΑΣΗ (!)

Ενόσωτις προηγούμενες μέρες το GrandPrix «Ακρόπολις» για το Παγκόσμιο Κύπελλο σπάθης Ανδρών, γνώριζε τη μεγαλύτερη επιτυχία στην ιστορία του, το “νέο αίμα” της ελληνικής ξιφασκίας κατέγραφε μία ακόμα ελπιδοφόρα εμφάνιση σε διεθνείς αγώνες. Στο τουρνουά εγνωσμένης δυναμικότητας Εφήβων/Νεανίδων της Πίζας, δηλαδή (που μετρούσε στη βαθμολογική κατάταξη για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της συγκεκριμένης ηλικιακής κατηγορίας στην Ιταλία 4-9/3), κάναμε πολύ ευπρόσωπη παρουσία, η οποία έρχεται να δικαιώσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της ΕΟΞ τα τελευταία χρόνια.

Συγκεκριμένα, ο απολογισμός της ελληνικής συμμετοχής στους αγώνες της Πίζας ήταν ένα μετάλλιο, δύο πλασαρίσματα στην 8άδα των τελικών, ένα στη 16άδα και άλλα δύο στην 32άδα, παρά τις περιορισμένες σχετικά διεθνείς εμπειρίες μας. Ειδικότερα:

Στη σπάθη Νεανίδων η (δευτεραθλήτρια Ελλάδος) Σταυρούλα Κουτσοθανάσηκατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο (σε 63 αθλήτριες), χάνοντας “στις λεπτομέρειες” την πρόκρισή της στον τελικό από την Ιταλίδα, Σάσο (11-15), ενώ η Χριστίνα Αγγελακοπούλουήταν 8η.
Στο ξίφος μονομαχίας η (πρωταθλήτρια Ελλάδος) Δέσποινα Γεωργιάδουδεν μπήκε στα ημιτελικά και τα μετάλλια για ένα μόλις χτύπημα (14-15) από τη (2η νικήτρια του τουρνουά) Ιταλίδα, Ανίτο και κατατάχτηκε 6η σε 113 αθλήτριες.
Στο ξίφος ασκήσεως ο (πρωταθλητρής Ελλάδος Εφήβων) Νίκος Λέκκας ήλθε 16ος σε 147 αθλητές και ο Φίλιππος Νισσίμ19ος, ενώ η (πρωταθλήτριά μας στις Νεάνιδες) Αννα Μπουρδάκου κατατάχτηκε 17η σε 108 αθλήτριες και η Ελένη Κωστίδου28η.

Αξίζει ακόμα να αναφερθεί, εδώ, ότι διεθνή τουρνουά όπως της Πίζας αντιστοιχούν σε διοργανώσεις Παγκοσμίου Κυπέλλου, θεσμός ο οποίος δεν προβλέπεται από τη Διεθνή Ομοσπονδία για Έφηβους/Νεάνιδες.

ΓΕΡΜΑΝΟΓΑΛΛΙΚΕΣ ΝΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

HΓαλλία(χρυσό), η Ουγγαρία(ασημένιο) και η Λευκορωσία(χάλκινο) κατέκτησαν τα μετάλλια στο ομαδικό του GrandPrix «Ακρόπολις 2008» για το Παγκόσμιο Κύπελλο σπάθης Ανδρών. Στον τελικό της διοργάνωσης, 3η ημέρα των αγώνων στο ΟΑΚΑ, η Γαλλία (παγκόσμια πρωταθλήτρια 2006) επικράτησε στον τελικό της (παγκόσμιας πρωταθλήτριας 2007) με 45-41. Στο ‘μικρό τελικό’ για την 3η θέση η Λευκορωσία νίκησε την Ουκρανία (45-41).

Οι Γάλλοι έκαναν μια εντυπωσιακή διαδρομή μέχρι τον τελικό, όπου απέκλεισαν, διαδοχικά, την Πολωνία (45-41), την Κίνα (45-31) και στα ημιτελικά τη Λευκορωσία (45-44). Η ελληνική ομάδατην οποία αποτελούσαν οι Τσουρούτας, Σαρρής Ι., Μιχαηλίδης και Αθανασιάδης (δεν συμμετείχε κανένας αθλητής από την 8η νικήτρια των Ολυμπιακών της Αθήνας) κατατάχτηκε 18η σε 20 (εθνικές) ομάδες που πήραν μέρος συνολικά στο ομαδικό. Από εμφανή απειρία αποκλείστηκε στον α΄ γύρο από την Ιαπωνία (37-45).

Χθες (Σάββατο),εξάλλου, στο ατομικό του GrandPrix «Ακρόπολις 2008» επικράτησε ο 23χρονος Γερμανός (παγκόσμιος πρωταθλητής Νέων 2005 και Νο 5 στον κόσμο) Νίκολας Λίμπαχ. Στον τελικό της διοργάνωσης νίκησε 15-13 τον Γάλλο (παγκόσμιο πρωταθλητή 2006 με το ομαδικό) Νίκολας Λόπεζ, κι ανέβηκε έτσι για η 3η φορά τα 4 τελευταία χρόνια στο 1ο σκαλί του βάθρου στο τουρνουά της Αθήνας !

Το χάλκινο μετάλλιο κατέκτησαν ο Κινέζος, Ζίνγκζι Γουάνγκκαι ο Ούγγρος, Ζολτ Νέμτσικ,ενώ ψηλότερα από ελληνικής πλευράς είχαμε τον 20χρονο Ιάσονα Αθανασιάδη, ο οποίος κατατάχτηκε 83ος μεταξύ 127 αθλητών από 25 χώρες. Γενικά η διοργάνωση χαρακτηρίστηκε από πολύ υψηλό αγωνιστικό (και οργανωτικό) επίπεδο και επιφύλαξε μεγάλες εκπλήξεις, καθώς έμειναν εκτός βάθρου και οι 4 πρώτοι σπαθίστες της παγκόσμιας κατάταξης, μεταξύ των οποίων οι ολυμπιονίκες του Σίδνεϊ (Κοβάλιου /Ρουμανία) και της Αθήνας (Μοντάνο /Ιταλία).